Nazwa określająca niemiecką transformację energetyczną, która zakłada odchodzenie od pozyskiwania energii przy użyciu paliw kopalnych (węglowodorów) i jądrowych na rzecz źródeł odnawialnych (OZE) oraz zwiększanie efektywności energetycznej gospodarki. Jest ściśle związana z polityką klimatyczną, której deklarowanym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych aż do osiągnięcia neutralności emisyjnej. Określenie Energiewende używane jest przy tym w dwóch znaczeniach. W węższym i zdecydowanie bardziej rozpowszechnionym dotyczy transformacji sektora elektroenergetycznego. W szerszym – i właściwym – proces ten dotyczy także pozyskiwania/użytkowania energii w pozostałych sektorach gospodarki, w tym zwłaszcza ogrzewnictwie i ciepłownictwie (zob. Wärmewende) oraz transporcie (zob. Verkehrswende), ale także przemyśle czy rolnictwie.
Historia niemieckiej Energiewende sięga lat 70. XX wieku i zyskującego wtedy na znaczeniu ruchu antyatomowego oraz międzynarodowych kryzysów paliwowych. Samo określenie po raz pierwszy zostało spopularyzowane w latach 80. książką Energie-Wende. Rozwój i dobrobyt bez ropy naftowej i uranu. Początki współczesnej polityki transformacji energetycznej sięgają z kolei lat 90. i pierwszych regulacji legislacyjnych stymulujących rozwój OZE. Przyspieszenia nabrała ona w okresie rządów koalicji SPD–Zieloni (1998–2005), kiedy przyjęto obowiązujący do dziś mechanizm subwencjonowania OZE, który umożliwił ich szybką ekspansję. Zapoczątkowano wówczas proces odejścia od atomu (zob. Atomausstieg), a także postawiono na strategiczny sojusz energetyczny z Rosją, który miał zapewnić niemieckiej gospodarce dostęp do taniego gazu ziemnego – postrzeganego jako tzw. paliwo przejściowe transformacji. Używane już dość powszechnie określenie Energiewende zostało ostatecznie spopularyzowane jako nazwa polityki państwa w 2011 r. wraz z decyzją o przyspieszeniu odejściu od atomu.
W ostatnich latach – głównie wskutek wzrostu znaczenia polityki klimatycznej – proces transformacji energetycznej we wszystkich sektorach gospodarki nabrał tempa. Niesie to ze sobą różnego rodzaju konsekwencje społeczno-gospodarcze, w tym te negatywne, jak wzrost cen energii i paliw, wysokie koszty dla budżetu czy kontrowersje związane z poczuciem nadmiernego ingerowania przez państwo w życie obywateli (np. czym ogrzewają swoje mieszkanie, jakim środkami lokomocji się poruszają). Chociaż większość społeczeństwa popiera ogólne założenia Energiewende, to poszczególne instrumenty polityki państwa budzą kontrowersje. Wśród partii centrum niemieckiej sceny politycznej panuje konsensus co do założeń i kierunków transformacji – bieżące spory dotyczą natomiast preferowanych instrumentów polityki i/lub tempa ich wdrażania. Ugrupowaniem całkowicie odrzucającym transformację jest AfD.
Zespół Niemiec i Europy Północnej śledzi kwestię Energiewende w różnych jej wymiarach niemal od początku swojego istnienia, czego efektem są liczne analizy, komentarze oraz raporty:
Zob. Niemiecka transformacja energetyczna: trudne początki
Odnawialne źródła energii w Niemczech. Obecny stan rozwoju, grupy interesu i wyzwania
Zarządzanie zależnością. Uwarunkowania niemieckiej polityki gazowej
Lider w zadyszce. Polityka klimatyczna Niemiec
Niemieckie pożegnanie z węglem. Kolejny etap Energiewende
(MK)