“Wir nehmen die A1, klingeling!” by Frerk Meyer, CC BY-SA 2.0
Nazwa określająca transformację sektora transportu zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Opiera się na dwóch głównych filarach. Pierwszym z nich jest zmiana sposobów przemieszczania się osób i towarów (określana również mianem Mobilitätswende), sprowadzająca się głównie do zastępowania środków transportu bardziej ekologicznymi i mniej emisyjnymi oraz bardziej wydajnymi z perspektywy całego systemu. W praktyce, przykładowo w przypadku transportu pasażerskiego, oznacza to preferowanie komunikacji zbiorowej zamiast indywidualnej (zwłaszcza autami osobowymi) czy pociągów dalekobieżnych zamiast samolotów, a w transporcie towarowym – przewozów koleją bądź barkami rzecznymi zamiast ciężarówkami.
Drugim filarem jest dekarbonizacja (zmiana napędów na niskoemisyjne; Antriebswende) w poszczególnych gałęziach transportu (drogowym, kolejowym, lotniczym oraz wodnym). Sprowadza się ona przykładowo do zastępowania samochodów spalinowych elektrycznymi (bateryjnymi bądź wodorowymi), elektryfikacji kolei (eliminowania lokomotyw dieslowskich) czy rezygnacji z konwencjonalnych paliw lotniczych i morskich na rzecz niskoemisyjnych paliw alternatywnych (np. syntetycznych, wodorowych, metanolu czy amoniaku).
Verkehrswende jest jednym z głównych elementów transformacji energetycznej (zob. hasło Energiewende) i wynika z założeń polityki klimatycznej RFN, której deklarowanym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych aż do osiągnięcia neutralności emisyjnej do 2045 r. Opierający się na stosowaniu emisyjnych paliw konwencjonalnych sektor transportu jest z punktu widzenia dekarbonizacji najbardziej problematycznym obszarem gospodarki – redukcja emisji zachodzi w nim najwolniej (w 2024 r. była o 9% mniejsza niż w 1990 r., przy ogólnym spadku o 48%), a jego udział w strukturze emisji RFN wzrósł z 13% w 1990 do 22% w 2024 r.
Transformacja sektora transportu – obok ogrzewnictwa i ciepłownictwa (zob. hasło Wärmewende) – uchodzi za politycznie dalece trudniejszy element Energiewende niż ta zachodząca w elektroenergetyce, ponieważ wymaga działań ukierunkowanych na zmianę indywidualnych nawyków transportowych oraz wprowadzania regulacji bezpośrednio ingerujących w życie obywateli i w decyzje odnoszące się do ich własności. Działania zachęcające (dopłaty do zakupu aut elektrycznych czy biletów na komunikację zbiorową) są kosztowne i nie zapewniają oczekiwanego tempa redukcji emisji, zaś regulacyjne (prawne ograniczanie możliwości zakupu aut z silnikiem spalinowym) oraz poprzez zwiększanie odpłatności za emisję (np. za pomocą systemu ETS2) wywołują społeczne napięcia, ponieważ postrzegane są jako próby wymuszania na obywatelach politycznie pożądanego zachowania, a także zwiększają ryzyko pogłębienia ubóstwa transportowego.
Z perspektywy społecznej Verkehrswende odbierana jest niekiedy wręcz jako element wojny kulturowej przeciwko pojazdom osobowym, ponieważ jednym z głównych założeń transformacji jest w istocie zerwanie z dotychczasowym priorytetowym traktowaniem mobilności samochodowej w polityce transportowej. Choć największymi apologetami Verkehrswende są Zieloni, a największym poparciem jej koncepcja cieszy się w elektoracie wielkomiejskim, to główne kierunki transformacji (z różną determinacją) akceptują wszystkie ugrupowania głównego nurtu. Przedmiotem sporu między partiami są natomiast kwestie szczegółowe, jak np. preferowane technologie – jednym z naczelnych jest miejsce wodoru i paliw alternatywnych (zwłaszcza syntetycznych) w transformacji oraz związana z tym przyszłość silników spalinowych. Jedynie AfD odrzuca transformację w całości, podobnie jak całą Energiewende.
Polityka Verkehrswende jest tematem analiz OSW od wielu lat – głównie z perspektywy przechodzenia na elektromobilność jako kierunku trudnej transformacji niemieckiej branży motoryzacyjnej oraz jako elementu dekarbonizacji sektora transportu drogowego, wpływu na politykę transportową RFN, a także z powodu kluczowego jej znaczenia dla polityki klimatycznej państwa. (MK)
Zob. Unplugged. Niepewne perspektywy elektromobilności w Niemczech
Niemcy wobec przyszłości samochodów spalinowych – wewnątrzpolityczny kontekst zmiany
Niemcy: kolej beneficjentem i filarem polityki klimatycznej