Wyrażenie używane głównie w anglojęzycznych mediach i literaturze na określenie charakterystycznej dla niemieckiego społeczeństwa postawy ostrożności, pesymizmu lub silnego lęku wobec zmian, w tym politycznych, technologicznych, gospodarczych czy społecznych. Termin ma złożone znaczenie: z jednej strony odzwierciedla diagnozę kulturową, z drugiej bywa używany pejoratywnie jako wyraz stereotypowego postrzegania niemieckiego modus operandi. W tamtejszej debacie funkcjonuje także jako punkt odniesienia dla własnej tożsamości zbiorowej i stylu prowadzenia polityki.
Określenie German Angst zyskało popularność w międzynarodowych mediach w latach 80. XX wieku, gdy RFN wyróżniała się silnym ruchem sprzeciwu wobec rozmieszczenia na jej terytorium amerykańskich rakiet Pershing II, masowymi protestami przeciwko energetyce jądrowej oraz wyjątkowo ostrożnym podejściem do globalizacji i neoliberalnych reform. W oczach zagranicznych obserwatorów Niemcy jawili się jako społeczeństwo szczególnie wrażliwe na ryzyko, przywiązane do bezpieczeństwa, stabilności i zasad moralnych, nawet kosztem sprawczości lub efektywności politycznej. Niektórzy niemieccy intelektualiści i politycy bronią pojęcia German Angst jako wyrazu odpowiedzialności, świadomego samoograniczenia i obywatelskiej dojrzałości. Tłumaczą je nie jako fobię, lecz jako uzasadnioną nieufność do zbyt prostych rozwiązań, agresywnej retoryki czy ekscesów wolnego rynku. W tym ujęciu German Angst stanowi formę społecznego mechanizmu obronnego – nie tylko narzuca ograniczenia, lecz także współtworzy etyczną kulturę polityczną Niemiec.
Z czasem termin zaczął być stosowany szerzej – zarówno w odniesieniu do polityki wewnętrznej RFN (np. sceptycyzmu wobec cyfryzacji, automatyzacji, technologii AI), jak i jej polityki zagranicznej, określanej często jako nadmiernie zachowawcza lub spóźniona. Krytycy niemieckiego podejścia wskazują, że German Angst przejawia się m.in. w oporze wobec energii jądrowej (zob. hasło Atomausstieg), trudnościach w podejmowaniu decyzji strategicznych (np. w sprawach wojskowych), nieufności do ryzykownych inwestycji oraz długotrwałych debatach nad każdą zmianą kierunku polityki. W tym sensie termin odzwierciedla kulturowy sceptycyzm wobec wszelkich form radykalizmu, zmian bez konsensusu oraz działania pod presją.
Obecnie German Angst ujawnia się przede wszystkim w dwóch sferach. Pierwsza dotyczy lęku przed utratą tożsamości kulturowej, określanego jako Überfremdung – poczucie obcości we własnym kraju, lub w skrajnej wersji Umvolkung – planowa zmiana struktury etnicznej (termin wywodzący się z propagandy III Rzeszy). Te obawy zyskały na sile po fali migracyjnej z lat 2015–2016 i stały się istotnym tematem niemieckiej debaty publicznej, wpływając m.in. na wzrost popularności AfD.
Drugi współczesny lęk to obawa przed zmianą i utratą status quo – szczególnie wśród starzejącego się społeczeństwa RFN. Dotyczy on zarówno systemu emerytalnego, jak i stabilności gospodarczej, postrzeganej jako osiągnięcie powojennego konsensusu. Ta niechęć do zmian skutkuje defensywną polityką publiczną i społecznie aprobowanym oporem wobec reform, które mogłyby naruszyć istniejący porządek. (AK)