Jedną z charakterystycznych cech niemieckiego parlamentaryzmu jest opracowywanie programów partyjnych, których realizacja jest zazwyczaj skrupulatnie przestrzegana. Dotyczy to zarówno kilkusetstronicowych programów wyborczych przygotowywanych na każde kolejne wybory, jak i specyficznej odmiany programu partyjnego – nieco krótszego programu zasadniczego. W swoim znaczeniu przypomina on konstytucję partii i deklarację ideową. Określa podstawowe wartości, do których odwołuje się ugrupowanie, oraz wskazuje na jego wizję funkcjonowania państwa w poszczególnych obszarach – np. w polityce zagranicznej, gospodarczej czy bezpieczeństwie wewnętrznym. Jest nowelizowany co kilka lub kilkanaście lat, często w związku ze zmianą władz bądź wymianą pokoleniową w partii. Bywa także dostosowywany do nowych okoliczności, które wymuszają korektę wcześniejszych założeń politycznych. Równie ważny jak sam dokument jest proces jego tworzenia. W przypadku zmiany programowej z 2024 r. w chadecji napisanie nowego programu pozwoliło CDU na przepracowanie „ery kanclerz Merkel” i odejście od części postulatów forsowanych w trakcie jej rządów. W programie celowo zaakcentowano powrót do konserwatywnego profilu partii. Proces ten trwał ponad dwa lata i obejmował liczne konferencje oraz spotkania regionalne, co wewnętrznie zmobilizowało partię przed wyborami w 2025 r.
Najlepszym przykładem tego, jak zmiana Grundsatzprogrammu może odmienić losy partii, jest Program Godesberski SPD z 1959 r. To wtedy niemiecka socjaldemokracja zerwała z marksistowskimi korzeniami, uznała gospodarkę rynkową za fundament dobrobytu i otworzyła się na klasę średnią. Decyzja ta była kluczowa – wcześniej SPD przez dekady pozostawała partią robotniczą i związkową, przez co nie była w stanie wygrać wyborów. Po zmianie programu zaczęła zdobywać szerszy elektorat, co już w 1969 r. pozwoliło Willy’emu Brandtowi objąć urząd kanclerza. Program Godesberski obowiązywał do upadku Muru Berlińskiego w 1989 r. (KF)
Program Godesberski SPD z 1959 roku
Źródło: Wikipedia.
Zob. Powrót do konserwatyzmu: nowy program CDU
Podcast OSW: CDU wraca do konserwatyzmu?