Określenie stosowane wobec krajów, które wyróżniają się wysokimi wartościami nadwyżki handlowej w skali globalnej w danym okresie. Często stosowane jest wobec Niemiec, które po raz pierwszy zdobyły ten tytuł w 1986 r., a następnie utrzymywały go w latach 2003–2008 i utraciły na rzecz Chin.
Istnieje wiele czynników, które przyczyniły się do ugruntowania pozycji Niemiec jako jednej z kluczowych gospodarek eksportowych na świecie. Od XIX wieku Niemcy rozwijały zaawansowane sektory przemysłowe, które stały się głównym filarem ich gospodarki. Należą do nich branża chemiczna (BASF, Bayer), elektrotechniczna (Siemens), motoryzacja (Volkswagen, Mercedes-Benz, BMW), przemysł stalowy i metalurgia (Zagłębie Ruhry) oraz sektor maszynowy (reprezentowany przez niemiecki sektor MŚP, zob. hasło Mittelstand). Szybka odbudowa infrastruktury przemysłowej po II wojnie światowej (zob. hasło Wirtschaftwunder) umożliwiła wzmocnienie pozycji tych branż na arenie międzynarodowej i stworzyła podstawy długotrwałej przewagi konkurencyjnej Niemiec. Kluczowym elementem sukcesu tego państwa była zdolność do szybkiego dostosowywania swojej produkcji do dynamicznie zmieniających się potrzeb rynku międzynarodowego. Niemieckie towary zyskały renomę niezawodnych, trwałych i wysokiej jakości, co umocniło ich pozycję na rynkach globalnych. Uczestnictwo w strefie euro także sprzyja polityce eksportowej RFN, gdyż popyt na niemieckie towary nie generuje aż tak silnej presji inflacyjnej na wspólną walutę.
Pojęcie Exportweltmeister stało się jednym z kluczowych elementów niemieckiej samoidentyfikacji po II wojnie światowej. Sukces eksportowy symbolizuje nie tylko potęgę gospodarczą, lecz także moralną i cywilizacyjną rehabilitację kraju, który po 1945 r. musiał zbudować swój wizerunek od nowa. Przemysłowy perfekcjonizm, solidność, innowacyjność i jakość produktów „Made in Germany” stały się nowym źródłem narodowej dumy.
Choć obecnie Niemcy wciąż stanowią jedno z najważniejszych państw eksportowych na świecie (w 2023 r. udział eksportu towarów i usług RFN odpowiadał za 6,5% światowego eksportu; kraj ten tym samym zajął trzecie miejsce wśród liderów eksportu, za Chinami i USA), wskazuje się na utratę konkurencyjności w zakresie cena/jakość niemieckich produktów. Do najważniejszych przyczyn tego zjawiska należą nadmierna biurokracja (według banku rozwoju KfW wypełnianie wszystkich obowiązków sprawozdawczych generuje koszty dla MŚP w wysokości 61 mld euro rocznie), wysokie koszty siły roboczej i energii, a także zastój technologiczny w stosunku do państw takich jak Stany Zjednoczone czy Chiny.
Do przyczyn zewnętrznych pogarszającej się pozycji Niemiec w handlu przyczynia się przede wszystkim konfrontacyjna polityka celna prezydenta USA Donalda Trumpa, powodująca dużą niepewność wśród niemieckich przedsiębiorstw. To wszystko skutkuje malejącym wolumenem eksportowanych globalnie towarów (zob. Niemiecki eksport pod presją. Handel RFN w 2024 roku). W debacie publicznej w RFN toczą się dyskusje na temat potrzeby zmiany modelu gospodarczego oraz skupienia się na ekspansji w ramach rynku europejskiego, zamiast nadmiernego polegania na rynkach eksportowych w USA i Chinach. (AKz)