Wirtschaftsweise (mędrzec gospodarczy)

Oficjalnie Rada ekspertów ds. oceny ogólnego rozwoju gospodarczego (Sachverständigenrat zur Begutachtung der gesamtwirtschaftlichen Entwicklung) to gremium niezależnych ekonomistów powstałe w 1964 r., które pełni funkcję doradczą wobec rządu federalnego w sprawach polityki gospodarczej. Grupa składa się z pięciorga ekonomistów mianowanych na okres pięciu lat, których zadaniem jest opracowywanie corocznych raportów oraz dodatkowych opinii dotyczących stanu i perspektyw niemieckiej gospodarki, a także rekomendowanie kierunków polityki fiskalnej, regulacyjnej i strukturalnej. Wirtschaftsweise funkcjonuje jako niezależny organ doradczy, co oznacza, że jej członkowie nie są formalnie powiązani z rządem, a ich ekspertyzy mają charakter merytoryczny i wolny od bezpośrednich wpływów politycznych. W związku z tym członkowie gremium nie mogą należeć do rządu, piastować stanowisk w służbie publicznej (z wyjątkiem instytutów ekonomicznych czy ośrodków akademickich) ani być przedstawicielami związków pracodawców lub pracowników. Opinie wydawane przez organ nie zawsze są jednorodne; eksperci mają prawo do formalnego wyrażenia „opinii mniejszościowej”.

Istotnym celem Rady w szerszym kontekście społecznym jest budowanie zaufania publicznego do ekspertyzy i nauk ekonomicznych. Gremium realizuje ideał zgodny z zasadą rozdziału sądów faktycznych od sądów wartościujących Maxa Webera, mówiącą, że decyzje polityczne powinny być oparte na wiedzy, a nie na ideologii. Wirtschaftsweise ma więc być nośnikiem etosu ordoliberalnego oraz ucieleśnieniem eksperckiej niezależności, będącej przeciwwagą dla politycznego populizmu.

Działalność Rady była wielokrotnie krytykowana, także przez samych rządzących, niezadowolonych z wyników analiz i wniosków przedstawianych w raportach. Na przykład w 2014 r. sekretarz generalna SPD Yasmin Fahimi posunęła się do podważenia metodologii stosowanej przez ekonomistów oraz „naukowości” stawianych przez nich tez. W tym samym roku wnioski formułowane przez gremium odrzuciła również ówczesna kanclerz Angela Merkel. Wśród innych zarzutów wobec ekspertów pojawiały się w ostatnich latach m.in. oskarżenia o nadmierne promowanie postulatów neoliberalnych, co miało prowadzić do jedynie pozornego pluralizmu opinii, a także o niską trafność publikowanych prognoz gospodarczych. Zauważalny jest jednak trend przesuwania się poglądów reprezentowanych przez gremium na rzecz bardziej interwencjonistycznego, keynesowskiego rozumienia roli państwa w gospodarce, co symbolizuje zasadniczą zmianę w debacie politycznej w RFN. (AKz)